اول خرداد، هرمزد روز؛ جشن ارغاسوان یا جشن گرم
اَرغاسوان (اَریجاسوان) یکی از جشن های خوارزمیست که در روز یکم خردادماه (شصت بهار) برگزار می شد. هر دو نام این جشن برگرفته از آثارالباقیه ی ابوریحان بیرونی است. اما هیچ کدام از نام های یاد شده در نسخه های خطی آثارالباقیه درست نیستند و در مرور زمان به دلیل نبود آشنایی کاتبان با نام های کهن، شکل درست خود را از دست داده اند. امروزه حتی تلفظ صحیح این نام ها نیز امکان پذیر نمی باشد.
پیشینه جشن ارغاسوان
ارغاسوان یا جشن گرما، یکی از جشن های تاریخی ما است. با این که ایران؛ سرزمین جشن های باستانی است اما ایرانیان کنونی کمتر با جشن های باستانی آن آشنایی دارند. جشن هایی مانند نوروز، جشن تیرگان و جشن سده بیشتر شنیده شده اند اما بسیاری حتی نام ارغاسوان را نشنیده اند و به طور کل از آن بی اطلاع هستند. زمان و محل دقیق شروع این جشن نامشخص است. اما به این علت که شغل اکثریت ایرانیان باستان کشاورزی بوده، بنابراین با گرم تر شدن هوا و آغاز فصل گرما فرصت خوبی برای کشاورزی ایجاد می شد، لذا برای این شروع، جشنی برپا می کردند. امروزه نیز کاشت دانه های روغنی از قبیل کنجد، پنبه و کرچک در استان های مرکزی ایران در بهار انجام می شود که گاه با برگزاری جشن ها و مراسمی نیز همراه است.
با این حال غریبی واژه ی ارغاسوان به حدی است که در فرهنگ و لغت دهخدا نیز وجود ندارد، اما ارغا را جوی، جوی آب یا رود معنی می کند. حتی از این جشن در بیشتر متون، کتب و منابع پارسی یاد نشده است. از خرداد در متون باستان با عباراتی همچون خورداد، هروداد، اَمشاسپند، همراه با امرداد، امشاسپند نگاهبان گیاه یاد شده است. و پیشکش این دو امشاسپند ثروت و رمه (چهار پایان) است، به گونه ای که این دو، نماینده ی آرمان های نیرومندی، سر چشمه ی زندگی و رویش هستند. در باور ایرانیان باستان، خرداد در هنگام حمله ی اهریمن، آب را به یاری فروهرها می ستاند، سپس به باد سپرده و باد آن را با شتاب به سوی کشورها می برد و به وسیله ی ابر می باراند.
در اوستایی هَـئورْوَتات، و در پهلوی خُـردات به معنای رسایی و کمال یاد می شود و یکی از هفت امشاسپندان می باشد. آنان خورداد را سرور سال ها و ماه ها و روزمی دانستند که شروع فصل گرما را ارغاسوان نامیدند. ابوریحان بیرونی ارغاسوان را نزدیک شدن گرما معنی می کند و این جشن را به دوران کهن منسوب می دارد. ارغاسوان یا اریجاسوان، نام یکی از جشن های خوارزمی است که ابوریحان بیرونی نام شماری از آن ها را همراه با جشن های سعدی در فصل های دهم تا دوازدهم آثارالباقیه آورده است.
بیرونی درباره ماه هروداد می گوید: روز اول آن اریجاسوان نام دارد. و این روز پیش از اسلام هنگام شدت گرما بود و از اینجاست که گفته اند در اصل اریجهاس چوزان بوده و ترجمه اش این است که به زودی از لباس بیرون می شوند. یعنی هنگام آن می رسد که برهنه گردند ولی در زمان ما با وقت زراعت کنجد و دیگر چیزهایی که با آن کاشته می شود موافق شده لهذا این عید را در موقع این زراعت می دانند.
