ازدواج فامیلی میان کوتاه قدها و نوع تغذیه ساکنان این روستا باعث شده است که آن‌ها کوتاه قد بمانند. منطقه ماخونیک متشکل از ۱۲ آبادی است که روستای ماخونیک بزرگ‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود. این روستاها شامل ماخونیک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال‌بند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه و میش نو، خارستو و جلارو است. درباره وجه تسمیه روستا چندین قول وجود دارد. می‌گویند که در گذشته‌های بسیار دور عدهای از مأموران دولتی به این روستا آمده و اهالی به گرمی از آن‌ها استقبال نکرده و آن‌ها نیز به دلیل برخورد سرد مردم روستا این نام را برای آن انتخاب کرده‌اند. برخی نیز می‌گویند به دلیل وجود شکافی در کوه نزدیک روستا به آن‌جا ماخونیک گفته می‌شود. بافت مسکونی روستای ماخونیک طوری است که خانه‌ها در دامنه تپه و به طور به هم فشرده و در گودی زمین ساخته شده‌اند. کف خانه حدود یک متر از سطح زمین پایین‌تر است و یک در کوتاه چوبی دارد. برای رفتن به داخل خانه باید دولا شده و به زحمت خود را داخل خانه کرد. ظاهراً از آن‌جا که هوای آن ناحیه سرد است، مردم خانه‌ها را کوچک و کم‌ارتفاع می‌ساخته‌اند تا راحت‌تر گرم شوند.
هر خانه فضاهایی همچون کَندیک (مخزن نگهداری گندم و جو)، کُرشک (اجاق گلی برای طبخ غذا)، طاق و طاقچه دارد. یکی دیگر از علت‌های شهرت روستای ماخونیک آداب، رسوم و فرهنگ خاص مردمانش است. مردم ماخونیک عادت‌های عجیبی داشته‌اند. مثلاً تا ۵۰ سال پیش چای نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند و اصلاً گوشت نمی‌خوردند. تماشای تلویزیون در این روستا ممنوع بود و ورود تلویزیون به این روستا به معنای ورود شیطان بود. مردم ماخونیک هنوز سیگار نمی‌کشند و این قبیل کارها را گناه می‌دانند.
منبع: سفرمی
