شهر ممنوعه منطقه ای وسیع با دیوارهای قرمز رنگ و سقف های دو جداره زرد رنگ است که در قلب پکن، پایتخت زیبای چین واقع شده است. همان طور که از اسم این شهر پیداست، این شهر، شهری کوچک و منحصر به فرد است. شهر ممنوعه که ۹۶۱ متر طول و ۷۵۳ متر عرض دارد. از بیش از ۹۰ مجموعه کاخ تشکیل شده است که شامل ۹۸ ساختمان می شود. برای تامین امنیت این شهر خندقی به عرض ۵۲ متر شهر در اطراف شهر کنده شده است.
شهر ممنوعه بیش از ۵۰۰ سال است مرکز سیاسی و تشریفاتی چین به شمار می رفت. این شهر زیبا از زمان پیدایشش در سال ۱۴۲۰ تا به امروز منزلگاه ۲۴ امپراتور، خانواده هایشان و خدمتکارانشان از سسله مینگ ("Ming"1644-1368) و سلسله چینگ ("Qing"1911-1644) بوده است. در سال ۱۹۲۵شهر ممنوعه به کاخ موزه تبدیل شد. با وجود اینکه این شهر دیگر مکان حکمرانی امپراتوران بزرگ نیست همچنان یکی از برترین جاذبه های گردشگری کشور چین به حساب می آید که هر روز به طور متوسط پذیرای ۱۸۰۰۰ بازدید کننده است.
طراحی و معماری شهر ممنوعه
معماری شهر ممنوعه حاصل کودتایی با نام دِتات بود که توسط زو دی، پسر چهارم بنیانگذار سلسله مینگ، ژو یوآن ژانگ برنامه ریزی و انجام شد. او را در سال ۱۴۰۲ تبدیل به امپراتور چنگزو کرد. امپراتور جدید برای تثبیت قدرتش پایتخت و ارتشش را از نانجینگ در جنوب شرقی چین به پکن منتقل کرد. سپس مشغول به ساخت قلب امپراتوری یعنی شهر ممنوعه شد. روی کار آمدن سلسله چینگ در سال ۱۶۴۴ باعث تزلزل قدرت شهر ممنوعه نشد و خانواده سلطنتی مانچو این شهر را مقر فرمانروایی و زندگی خود کردند. شهر ممنوعه از زمان پیداشش تا به امروز تغییر چندانی نکرده است. البته در قرن بیست و یکم مورد بازسازی و ساخت و سازهای جزئی قرار گرفت.
از آنجایی که این شهر، شهری مسکونی، تشریفاتی و آیینی بود، در طراحی آن از نظم ایده آل کیهانی برابر با باورهای کنفوسیوس استفاده شده است. این ساختار توانسته برای قرن ها بنیاد اجتماعی مردم چین را منسجم نگاه دارد. در طراحی شهر ممنوعه دقت لازم به عمل آمده است تا تمام فعالیت ها در محدوده شهر به تناسب نقش های اجتماعی و خانوادگی ساکنین شهر هدایت شود. تمام فعالیت ها از جمله مراسم های امپراتوری ویا مراسم های چرخه زندگی، به تناسب ویژگی های اینگونه مراسم در فضاهای پیچیده کاخ ها انجام می گرفتند. ساکنین شهر معمولاً با توجه به جایگاه آن ها در خانواده سلطنتی تعیین می شدند.
در سبک معماری شهر ممنوعه نیز این سلسله مراتب دیده می شود. تمامی ساختمان ها براساس متن "رساله هایی در روش معماری و یا استانداردهای ساختمان دولتی" (Yingzao fashi) ساخته شده اند. این متن متعلق به قرن یازدهم است. موضوع آن درباره انواع سبک های معماری براساس طبقه های مختلف در ساختار اجتماعی چین است.
زندگی اجتماعی و خصوصی در شهر ممنوعه
محدوده زندگی اجتماعی و خصوصی در شهر ممنوعه بطور مشخص از یکدیگر تفکیک شده بودند. صحن بیرونی در واقع منطقه انجام امور حکومتی بود که تنها مردان به آن دسترسی داشتند. این بخش شامل تالارهای پذیرایی رسمی امپراتور، اماکنی برای مراسم های مذهبی و حکومتی و دروازه مریدین (Wumen) می شود. محل قرارگیری آن در انتهای جنوب محور مرکزی است.
پس از عبور از دروازه مریدین بازدید کنندگان وارد حیاطی وسیع با سنگفرشی از سنگ مرمر سفید می شوند. حیاط در مقابل تالار عالی توازن (Taihedian) واقع شده است. از زمان امپراتوری سلسله مینگ، مردان حکومتی در ساعت ۳ صبح در مقابل دروازه مریدین جمع می شدند. آن ها در انتظار پذیرش امپراتور که از ساعت ۵ صبح آغاز می شد، می ماندند.
نمایی از تالار هماهنگی واقع در جنوب شهر ممنوعه ,Hall of Supreme Harmony from the south
در حالیکه صحن خارجی متعلق به مردان بود، صحن داخلی، صحنی خانوادگی بود که به خانواده سلطنتی تعلق داشت. صحن داخلی شامل کاخ هایی می شود که در شمال شهر ممنوعه واقع شده اند. سه تا از مهم ترین کاخ های که با محورهای اصلی شهر هم تراز هستند. اقامتگاه امپراتور با عنوان "کاخ خلوص آسمانی" در شمال محوطه و دیگر اقامتگاه امپراتور در جنوب این منطقه با عنوان "کاخ آرامش زمینی" می باشد. دیگر بنای مهم این صحن، تالار "پیوند زمین و آسمان" (Jiaotaidian) است. ساختمانی کوچک و مربع شکل در میان این کاخ های سه گانه که برای انجام ازدواج های سلطنتی و مراسم های خانوادگی مورد استفاده قرار می گرفته است.
با وجود اینکه "کاخ خلوص آسمانی" کاخ اصلی و نماد جایگاه برتر امپراتور محسوب می شده است برای انجام مراسم های کوچک و خانوادگی بسیار بزرگ بوده است. بنابراین در اوایل قرن هجدهم، یانگ ژنگ امپراتور سلسله چینگ اقامتگاه خود را به تالار "تزکیه روح" ( Yangxindian) در غرب محور اصلی منتقل کرد. از آن به بعد "کاخ خلوص آسمانی" به مکانی برای اجرای مراسم های بزرگ تبدیل شد. امپراتورهای بعدی نیز از تالار "تزکیه روح" به عنوان اقامتگاه خود استفاده کردند.
نمایی از کاخهای مرکزی
اقامتگاه های همسران امپراتور در مجاورت سه کاخ بزرگ صحن داخلی قرار داشتند. هر سمت شامل شش مجموعه کاخ مشابه و محصور می شود که در مجموع شکل “☷," را تشکیل می دادند که یکی از هشت شکل سه خطی در فلسفه چینی است. این شکل نماد مادر و زمین است. همچنین استعاره ای است از الگوی زن ایده آل که ساکنین این کاخ ها باید از آن تبعیت می کردند. البته این تقارن فلسفه و معماری با روی کار آمدن ملکه (Cixi1908-1835) تغییر کرد. وی کاخ "بهار ابدی" (Changchungong) و کاخ "زیبایی تمام" (Chuxiugong) را در بخش غربی کاخ در سال‌روز تولد چهل سالگی و پنجاه سالگی‌اش در سال های ۱۸۷۴ و ۱۸۸۴ بنا کرد.
ساخت این کاخ ها باعث تغییر طرح اصلی شش مجموعه کاخ به چهار عدد شد و با از میان برداشتن شکل سمبلیک و فلسفی این کاخ ها نمادی از افول اقتدار مردسالارانه فرهنگ چینی در آن زمان بود.
تالار آسمان و زمین ,Jiaotaidian
بخش های شرقی و غربی صحن داخلی به امپراتور و ملکه بازنشسته اختصاص داده شدند. امپراتور چیانلانگ (۹۶-۱۷۳۵) بنای بازنشتگی خود با عنوان "تالار طول عمر لذت بخش" (Leshoutang) را در شمال شرقی شهر ممنوعه ساخت. این بنا آخرین سازه مهم این شهر سلطنتی بود. مجموعه کاخ هایی که گفته شد و اقامتگاه نسل های قدیمی تر خانواده سلطنتی بودند. علاوه بر آن ها بناهایی برای مراسم های مذهبی سلطنتی در بخش های شرقی و غربی صحن داخلی ساخته شدند. این بناها شامل معابد بودایی و تائویی می شوند که در دوران سلسله مینگ بوجود آمدند. مانچوها بسیاری از بخش های این ساختار را حفظ کردند و بناهای دیگری را برای انجام مراسم مذهبی خاص خود به آن ها افزودند.
شهر ممنوعه امروزی
شهر ممنوعه همچنان در حال تغییر است. در این شهر که به عنوان موزه ای مدرن و مکانی تاریخی شناخته می شود. در شهر ممنوعه امروزی توازنی خاص بوسیله حفظ ساختار اصلی بناهای تاریخی و بازسازی فضاهای داخلی مجموعه کاخ ها به وجود آمده است. در مواردی خاص، کاخ های کم اهمیت تر و راهروها به نمایشگاه هایی برای نمایش آثار هنری نفیس از مجموعه سلطنتی تغییر شکل داده اند. برای بسیاری از بازدید کنندگان، شهر ممنوعه مجموعه ای ارزشمند از گنجینه های تاریخی و فرهنگی کشور زیبای چین است. همچنین مکانی آموزشی برای عموم مردم جهت فراگیری و گرامیداشت تاریخ و زیبایی این مجموعه ارزشمند فرهنگی است.
