تجلی فرهنگ معماری عیلامی در زیگورات چغازنبیل
بین سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۲۷۵ قبل از میلاد اونتاش گال, پادشاه دوره عیلام میانه, شهری به نام "دور اونتاش" احداث کرد که ۳ حصار داشت و معبد چغازنبیل در مرکز حصار اوا آن بنا نهاده شد. ابعاد معبد اصلی صدو پنج متر در صد و پنج متر و ارتفاع ۸ متردر نظر گرفته شد ولی بعد از ساختن هر ۵ طبقه معبد, ارتفاع آن به ۵۲ متر رسید و به زیگورات تغییر نام یافت.در حال حاضر از آن زیارتگاه بزرگ تنها ۲۵ متر باقی مانده است. گرچه هنوز هم پس از گذشتن ۳۵۰۰ سال از عمر این بنا باشکوه به نظرمیرسد و از عظمت خاصی به عنوان اولین آسمان خراش دنیا برخوردار است.
چغازنبیل» که نام باستانی این بنا است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستان‌شناسان به «دور-اونتَش» معروف است که به معنای «دژِ اونتش»» است.
معبد زیگورات در ۳۵ کیلومتری شهر شوش واقع شده است. هسته اصلی دیوارها از خشت و روکش آن از آجر ساخته شده.قدیمیترین کاشی دنیا از این معبد به دست آمده است و نکته حائز اهمیت دیگر در رابطه با زیگورات این است که قدیمی ترین تصفیه خانه آب دنیا در این مکان طراحی, مهندسی و ساخته شده است.
اونتاش گال یگانه پادشاه تاثیرگذار در ساخت معبد چغازنبیل است که این امر با توجه به ۶۵۰۰ آجر کتیبه دار مکشوفه از چغازنبیل استنباط می شود.(در میان انبوه آجرها هیچ آجری یافت نشده است که نامی غیر از اونتاش گال داشته باشد.)
در چغازنبیل کتبه‌ای با متن زیر پیدا شد. من اونتاش گال: آجرهای طلائی را حکاکی کردم. من در اینجا این مأوا را برای خدایان گال و ابنشوشیناک برپا کردم و این مکان مقدس را هدیه کردم. باشد که کارهای من که هدیه‌ای است برای خدایان گال و اینشوشیانک پذیرفته شود
آجرهای چغازنبیل که با خط میخی عیلامی بر روی آن نوشته شده
تصفیه آب در این تصفیه خانه به روش قانون ظروف مرتبطه انجام می شده و با توجه به این سند تاریخی می توانیم کشف این قانون را به عیلامیها نسبت دهیم.همچنین با توجه به اسناد ذرات نور خورشید در این معبد, عیلامی ها از نانو تکنولوژی استفاده میکرده اند.
تصفیه خانه موجود در زیگورات چغازنبیل
طراح و معمار چغازنبیل
به احتمال زیاد طراح چغازنبیل اونتاس-نا پیریشا بوده است که با نظارت دقیق, تعداد زیادی کارگر و معمار را برای ساخت زیگورات به کار گرفته است.قبل از شروع ساخت معبد, میلیونها خشت و هزاران آجر آماده شده و آب رودخانه دز در مسافتی بالغ بر ۱/۵ کیلومتر به نزدیک معبد آورده شده است. همینطور است تامین کوره و تهیه سوخت و ساز آن و نقشه کشی طرح های زهکشی و آبیاری معبد و ساماندهی نیروی عظیم معمار, بنا, کارگر, کاتبان کتیبه ها و .....؛به راحتی می توان دانست سازماندهی همه این کارها توسط مدیران و مهندسان عیلامی بیانگر برنامه ریزی فوق العاده, دانش فنی و توان بالای مدیریت عیلامیان است.
تبر با نام پادشاه اونتاش ناپیریشا
