آیین گل غلتان

آیین گل غلتان نوزادان در دامغان

آلا خسروانی
7 اردیبهشت 1395
0 دیدگاه
امتیاز این مطلب:
10 رای 5 / 5
آیین گل غلتان نوزاد یکی از رسوم سنتی و دیرینه در مناطق مختلف شهرستان دامغان به ویژه شهر امیریه است. خواستگاه این آیین مربوط به دامغان می شود، ولی امروزه این رسم در شهرهای دیگری چون کاشان، خراسان و گناباد نیز دیده می شود. در آیین گل غلتان، نوزاد را در نخستین بهار از زندگیش در گلبرگ‌های گل محمدی قرار می‌دهند.
در ارتباط با قدمت این آیین نظرات گوناگونی وجود دارد. به گفته برخی، این آیین دیرینه حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد و برخی دیگر ان را آیینی 100 ساله می دانند. این رسم دیرینه و معنوی، در سال‌های اخیر توسط اهالی شهر امیریه و با همکاری شهرداری و شورای اسلامی شهر امیریه اجرا می‌شود. زمان برگزاری این مراسم هر سال در اردیبهشت ماه هم‌زمان با باز شدن گل‌های محمدی است.
در صورتی که تولد نوزاد با فصل بهار و زمان رویش گل‌های محمدی مصادف گردد، برخی از زنان فامیل برای چیدن گل به میان باغات و مزارع می‌روند. سپس با ذکر صلوات و خواندن ابیاتی به شرح زیر اقدام به جمع‌آوری گل مورد نیاز برای اجرای مراسم گل غلتان نوزاد می‌کنند. این مراسم برای کودکانی که در بهار متولد نشده باشند در اولین فصل بهار گرفته می شود.

همه کوه و کمر بوی تو داره یا محمد

کدوم گل قامت و روی تو داره یا محمد

همون ماهی که از کوه می‌زنه سر نشان طاق ابروی تو داره یا محمد

مشامم تازه از بوی محمد به قربان گل روی محمد

اگر باشد مرا صد جان شیرین فدای لاخه موی محمد

محمد در عرب سردار دینه محمد نور رب العالمینه

محمد که خدا پیغمبریش داد چراغ آسمان شمع زمینه

مراحل اجرای آیین گل غلتان

پس از چیدن گل‌ها در ساعات آغازین روز، آن‌ها را به خانه می‌آورند و پرپر می‌کنند. زنان قبل از شروع مراسم، برگ‌های گل را به دقت از حشرات ریز گل‌بازکن (حشراتی که باعث شکفته شدن غنچه‌ها می‌شوند) پاک می‌کنند. عمر گل محمدی ۱۵ روز است؛ به همین خاطر، باید تا قبل از پایان این زمان چیده شود.

برای اجرای مراسم باید حداقل 10 روز از تولد نوزاد گذشته باشد. در دهمین روز از تولد با غسل دادن نوزاد مراسم را آغاز می کنند. آن‌ها ابتدا نوزاد را به حمام می‌برند و بدنش را شست‌وشو می‌دهند. پس از خارج کردن نوزاد از حمام و خشک کردن بدنش، او را در میان پارچه‌ای سفید رنگ که گل‌های پرپر شده محمدی در میان آن ریخته شده قرار می‌دهند و می‌غلتانند. این کار غالباً توسط مادر، خاله، عمه یا مادربزرگ او انجام می‌شود. معمولاً خانم‌های همسایه نیز به این مراسم دعوت می‌شوند. مرسوم است که چهار زن هر یک گوشه‌ای از پارچه حاوی گل را گرفته و با نهادن نوزاد در میان گلبرگ‌ها وی را می‌غلتانند.

البته مراسم همین جا به اتمام نمی رسد. اعضای خانواده و دوستان در کنار هم چند ساعتی را به شادی می گذرانند. از میهمانان به صرف چای و شیرینی نیز پذیرایی می شود. مراسم غالبا با سازهای سنتی همراه است و نوای موسیقی محلی شنیده می شود.

آیین گل غلتان نوزاد رنگ و بویی معنوی نیز به خود گرفته است. در زمان غلتاندن نوزاد همراه با ذکر نام پنج تن، ختم صلوات انجام می‌گیرد. زمان این مراسم از هنگام تولد تا یک سالگی نوزاد است.این مراسم را از برخی جهات می توان شبیه به مراسم تعمید دانست.

به عقیده افراد بومی منطقه، غلتانیدن بدن نوزاد در میان برگ‌های گل، سبب حفظ طراوت و شادابی او و دور ماندن از بیماری‌های مختلف می‌شود. همچنین کودک را خوش‌رو، تپل و سرحال می‌کند. برخی از بومیان نیز بر این باورند که گل غلتان نوزاد سبب مصون ماندن کودک می شود. کودک در سالیان عمر خود از انواع حساسیت‌های فصلی ناشی از ذرات گل و گیاه، به‌ویژه در فصل بهار خواهد شد.

چطور به دامغان برویم؟

برای رفتن به دامغان می توانید با وسیله شخصی یا اتوبوس سفر کنید. دامغان شهر دیدنی است اما نسبت به بسیاری از شهرهای ایران توریست کمتری دارد. با این وجود اگر می خواهید با تور سفر کنید، از قبل بلیط اتوبوس خود را رزرو کنید. خصوصا در زمان تعطیلات و اعیاد که حجم مسافر و گردشگر زیاد است.