toghrol-tower

برج طغرل؛ قدیمی ترین جاذبه‌ی تهران

فرزاد فخری زاده
20 آبان 1395
1 دیدگاه
امتیاز این مطلب:
53 رای 4.42 / 5
نماد فرهنگی غنی، یادگار گذشتگان دیدنی های تهران کم نیستند. از کاخ گلستان و موزه ی ملی گرفته تا مرقد شاه عبدالعظیم و امام‌زاده صالح. از بام تهران تا پس کوچه های شهرری. خیابان ولی عصر و موزه ی هنرهای معاصر. آثار بی نظیر استاد پرویز تناولی و آثار معماری آندره گودار. با این حال وقتی در مورد اماکن دیدنی تهران حرف می زنیم، کم تر توقع داریم با بنایی نه‌صدساله مواجه شویم. اما در جای‌جای شهرری، پایتخت باستانی سلجوقی ردی از تمدن باستانی ایران به چشم می خورد. آثاری کهن که طول عمرشان گاه برای ساکنین کلان شهر تهران هم شگفت آور است. اگر علاقه‌مند به کشف یکی از بی نظیرترین بناهای ایران در تهران هستید، با سفرمی همراه شوید. outside-view-of-toghrol-tower در جستجوی تهران قدیم در کوچه پس کوچه های شهرری در جستجوی برج طغرل بودم که به یک‌باره چشمم افتاد به بنای باشکوه و زیبای آجری که در میان خانه های خاکستری شهر به پیرمردی سالخورده می مانست که به نوه های خردسالش لبخند می زند. در ورودی چوبی خودش تماشا داشت. با دو چکش برای دق الباب. یکی مخصوص آقایان و دیگری برای بانوان. برج در میان درخت ها و گل های محمدی در محوطه ای سبز و دل‌نشین واقع شده بود. انجیرهای رسیده وسوسه‌انگیز بودند و البته شیرین و آبدار. فضا ساکت و آرامش‌بخش بود و وقتی چند نفر دیگر پا به مجموعه گذاشتند چیزی از آرامش آن کم نکردند. به سختی می شد باور کرد که چنین مکانی در تهران بزرگ واقع شده است. انگار در بی زمان و بی مکان غرق شده بودم. در کنار بنایی که نهصدسال از پای ننشسته بود. برج از آن چه تصور می کردم زیباتر بود و انعکاس تصویرش در حوض پشت برج این زیبایی را دو چندان می کرد. گلدان های کوچک و شاداب دور حوض خبر از نگهبانی دلسوز می دادند. محیط بی اندازه تمیز بود. زباله که نه، یک برگ خشک هم روی زمین نبود. روی نیمکت کنار حوض نشستم و پیش از پرداختن به بنا از آرامش و سکوت آنجا لذت بردم. برج طغرل با مساحتی بالغ بر ۴۸ متر مربع و ارتفاعی در حدود ۲۰ متر می باشد. برج طغرل در سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌ است. entrance-of-toghrol-tower شاهان خوش ذوق ایرانی سلجوقیان از حکام مسلمان و خوش نام ایرانی هستند. نه به خاطر وسعت قلمروی سلجوقی که بعد از اسلام در تاریخ ایران بی نظیر است، بلکه به خاطر توجه ویژه ای که در این دوره به علم و به خصوص به زبان و ادبیات فارسی شد. آن ها که حدود چهل سال بعد از نگارش شاهنامه به قدرت رسیدند، زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی دربار برگزیدند و وزرای سلجوقی از جمله عمیدالملک کندری و خواجه نظام الملک تلاش بسیاری برای رشد و بالندگی ادبیات فارسی کردند. علما و ادبا و حکما از حمایت دربار برخوردار بودند و نوابغ بسیاری در این دوران متولد و شکوفا شدند. به عنوان نمونه می توان به ظهور بزرگانی چون امام فخر رازی، امام محمد غزالی، شیخ شهاب الدین سهروردی، انوری، خاقانی، نظامی، ابوالفضل بیهقی، خواجه عبدالله انصاری، حکیم عمر خیام و سنایی در این دوره اشاره کرد. katibe-toghrol شکوهی علمی برج طغرل به عنوان آرامگاه بنیان‌گذار سلسله ی سلجوقی یادگاری از آن دوران طلایی است. ارتفاع برج حدود ۲۰ متر و ساخته شده از ساروج که ترکیبی است از پنج ماده ی سفیده ی تخم‌مرغ، پودر سنگ، پشم شتر و موی بز، آهک و خاکستر زغال می باشد. استفاده از ساروج مانند آنچه در سی‌وسه‌پل اصفهان دیده می شود دلیلی است برای استحکام بنا و بقای آن تا به امروز. شکوه و عظمت عنصر مشترک بین تمام مقبره هایی است که مدفن پادشاهان هستند و مقبره ی طغرل بیک نیز از این قاعده مستثنا نیست. اما عظمت این برج بیست‌متری در ابعاد فیزیکی آن نیست بلکه در شگفتی های علمی و معماری تعبیه شده در این بنا است که خود نشان دهنده ی توجه وافر به علم و فرهنگ در دوران سلجوقی است. toghrol-tower1 برج های فلکی با استناد به فرهنگ معین، کلمه ی برج به دو معنا به کار می رود. یکی به معنای بنای بلندی که برای نگهبانی از قلعه درست می کنند و دیگری به معنای هر یک از دوازده منطقه ی بروج که خورشید در هر ماه در یکی از آن ها قرار می گیرد. به اعتقاد بسیاری، کلمه ی برج در این بنا به ویژگی های نجومی آن اشاره دارد. از این بین می توان به امکان محاسبه ی ساعت و تاریخ به کمک آن اشاره کرد. toghrol-tower4 نگهبان مهربان برج درکنار تمام ویژگی های جذاب برج طغرل حضور گرم و مهربان آقای قاسم قنبری، مسئول یگان حفاظت برج طغرل، لذت بازدید از بنا را دوچندان می کند. مردی خوش برخورد و مؤدب که با حوصله و عشق، اسرار برج طغرل را برای بازدیدکنندگان تشریح می کند. وی معتقد است "نجوم در دوران سلجوقی رو به پیش رفت بوده است و این بنا نیز مانند بسیاری از آثار دیگر به جا مانده از گذشته ی ایران آینه ای است برای نشان دادن فرهنگ و تمدن مردم بزرگوار و مهربان این سرزمین." inside-toghrol-tower گنبد بالای برج برخی معتقدند زلزله ای در شهرری موجب تخریب بخش هایی از بنا شد. اما در دوران مختلف، برج طغرل بارها و بارها مورد ترمیم و مرمت قرار گرفت. به عقیده ی آقای قنبری احتمال حضور گنبد در بالای برج ضعیف است و می گوید: "اسنادی که به حضور گنبد در بالای برج اشاره دارند نقاشی هستند و نه عکس. برای همین برخی باستان شناسان فکر می کنند به دلیل حضور مجرای هدایت آب باران در نقطه ی میانی بنا، مسدود کردن راه ورود ریزش جوی به وسیله ی گنبد چندان معقول نیست. چه بسا که آن نقاشی ها به بنایی دیگر مشابه برج طغرل در ورامین یا جای دیگر اشاره داشته باشند." همچنین برخی از محققین معتقدند که کتیبه هایی بر روی بنا موجود بوده است که در مرمت های گذشته از بین رفته اند. آقای قنبری می گوید: "البته امروز هم طرح احداث یک فرهنگ سرا در این منطقه در دست اجرا است. همچنین ساختمان های بلند بسیاری در نزدیکی این بنای کهن و ارزشمند ساخته شده است که نور خورشید را از آن دریغ می کنند. در تمام دوران ها با چنین بی مهری هایی مواجه بوده ایم. باید دست به دست هم بدهیم و با همکاری میراث فرهنگی و همت دولت در حفظ یادگاری که متعلق به تمام مردم خوبمان است کوشا باشیم. tehran-tughrul-tower مترو خطری برای برج کهن همچنین قرار است ایستگاه مترو مابین برج طغرل و ابن بابویه قرار بگیرد و گویا این اقدام بدون هماهنگی با میراث فرهنگی انجام شده است. بی تردید تلاش شهرداری در راستای راحتی و خدمت رسانی به مردم است و می تواند در کاهش آلودگی های زیست‌محیطی، کاهش هزینه ی سفرهای درون‌شهری مردم و رونق هر چه بیشتر منطقه مؤثر باشد. اما ای کاش با مدیریت صحیح و پژوهش دقیق و کارشناسی بجا، سلامت بنا چه به لحاظ فیزیکی و چه به لحاظ نوری در اولویت قرار بگیرد. چرا که مسدودکردن نور می تواند یکی از مهم ترین ویژگی های علمی این بنا را مخفی کند. در کنار فواید بسیار وجود فرهنگ سرا و مترو، نگرانی برای یادگار گذشتگان مان بی جا نیست. بی شک شهرداری تهران، سازمان مترو و مردم خوب سرزمینم نیز اهمیت موضوع را درک می کنند. به خصوص که برج طغرل تنها بنای ارزشمند شهر باستانی ری نیست." toghrol اسامی از بین رفته متأسفانه در تاریخ اسمی از طراح بنا به میان نیامده است، هرچند برخی معمار بنا را محمد امین معمارباشی دانسته اند. در برخی متون این محل، برج خلیفه یزید نامیده شده است. همچنین در مورد شخص مدفون شده در بنا اختلافاتی وجود دارد. برخی اینجا را مقبره ی طغرل بیک اول می دانند و برخی دیگر معتقدند اینجا مقبره ی ابراهیم خواص است. اما آقای قنبری به نکته ای ظریف اشاره می کند: "تمام بزرگان و رفتگان انشا الله با خوب ها محشور شوند، اما فعلاً چیزی که در دست داریم حضور باشکوه برج طغرل با تمام ویژگی های علمی و فرهنگی بی شمار آن است. ای کاش بیشتر نگران این موضوع باشیم تا اسامی." اسرار پنهان برج طغرل بلیت ورودی این بنا تنها دو هزارتومان است و برای بسیاری از بازدیدکنندگان از سوی مدارس و دانشگاه ها می تواند رایگان هم باشد. برای بازدیدکنندگان خارجی نیز بلیت ده هزارتومان می باشد. آقای قنبری می گوید: "حتی اگر خارجی ها هم به رایگان از بنا بازدیدکنند، تغییر نگرش آن ها نسبت به ایران خیلی بیش از این ها ارزش دارد و من همیشه کوشیده ام تا خاطره ای خوب در ذهن گردشگرها به جای بگذارم. به جز دوشنبه، همه روزه بین ساعات نه صبح تا پنج بعد از ظهر در خدمت مردم شریف از سراسر دنیا هستم. بهای ناچیز بلیت می تواند کمکی باشد برای نگهداری از بنا اما حتی دیدن و شناختن این بنا نیز کمک بسزایی است. برخی از باستان شناسان و محققین خارجی بعد از دیدن ویژگی های شگفت آور برج طغرل دچار تحول می شوند و می گویند نظرشان نسبت به چیزی که پیش تر از ایران در ذهن داشتند صد و هشتاد درجه تغییر کرده است. اگر کسی نگران بهای بلیت است می تواند به رایگان از بنا دیدن کند. هیچ اشکالی ندارد. اما باید آن را ببیند و بشناسد. امروز متأسفانه بسیاری با برج طغرل آشنا نیستند. این بنا اسرار زیادی دارد که اگر به شکل علمی روی آن کار شود می توانند به منصه ی ظهور برسند و از این بی مهری کمی فاصله بگیرد. خشت خشت این بنا مملو از اسراری ارزشمند است." toghrol-tower5 شیر، نماد قدرت ایران در حین بازدید در مقابل یکی از درهای ورودی، به رد پای یک گربه بر می خوریم. اگر روی آن بایستیم در بالای سرمان تصویری شبیه به دهان باز یک شیر می یابیم. آقای قنبری این شیر را نمادی برای قدرت و شکوه و زیبایی این مردم می داند و شاهکار ساختار هندسی آن را انکار ناپذیر توصیف می کند. وی می افزاید: "امید دارم آنچه خیر است اتفاق بیفتد و خیر در این است که هم بنا لطمه نبیند و هم مردم خوب این شهر بزرگ بتوانند با استفاده از مترو و به سهولت از گذشته ی خود فیض ببرند. باید این دو موضوع را با هم و در کنار هم مد نظر داشته باشیم. ما مردم خوبی داریم و اهمیت علم و تاریخ و فرهنگ را به خوبی درک می کنیم." برج طغرل، نمادی برای مصرف بهینه ی آب در کنار تمام ویژگی های نجومی و هندسی و همچنین وجود دوست داشتنی آقای قنبری، چیزی که توجه مرا بیش از هر چیزی به خود جلب کرد وجود کانال در میانه ی بنا برای هدایت آب باران به فضای سبز و جلوگیری از هدر رفتن آب است. آقای قنبری همین تدبیر را برای آب‌سردکن موجود در محوطه ی بنا نیز به کار بسته است تا مازاد آب مصرفی بازدیدکنندگان برای آبیاری فضای سبز به کار گرفته شود. خودش می گوید برج طغرل باعث شده است که به آب اهمیت بیشتری بدهد. او می گوید "سفره های زیرزمینی ما با تهدید مواجه هستند، چه از نظر کم شدن بارش های جوی و چه از نظر سوء مدیریت. ما همه موظفیم که برای آب قدر و منزلت بیش تری قائل باشیم. البته امیدوارم به لطف خدا و کمک مردم خوبم این اتفاق نیفتد اما در صورت غفلت، پیش بینی بحران آب در آینده ای نزدیک نامعقول نخواهد بود. غیرقابل باور است که مردمی عزیز و شریف که از هزاران سال پیش برای آب چنین اهمیتی قائل بودند حالا بخواهند دچار سهل انگاری بشوند و با صرفه جویی مردم بافرهنگ سرزمینم می توانیم این دوران بحران را با سربلندی پشت سر بگذاریم." وی معتقد است که این بنا در کنار تمام ویژگی های شگفت انگیزش می تواند نمادی باشد برای مدیریت معقول آب. [video width="1280" height="706" mp4="https://blog.safarme.com/wp-content/uploads/2016/11/Tugrul-Tower-1.mp4"][/video] منبع: https://www.safarme.com/